Naslov (srp)

Povezanost stepena staračke nemoći i kognitivnih karakteristika sa fizičkim aktivnostima i načinom ishrane osoba starijih od 65 godina

Autor

Jovanović, Stevan, 1965-, 15898215

Doprinosi

Pavlović, Dragan M., 1953-, 12405351
Mihajlović, Goran, 1961-, 6106215
Milovanović, Srđan, 1967-, 12743783
Vasiljević, Dragan, 1962-, 19715431

Opis (srp)

Uvod: Starenje je univerzalna pojava i kao takva pobuđuje opšti društveni interes. Sa aspekta neuronauka, starenje je predmet interesovanja zbog neurodegenerativnih promena koje mogu dovesti do promena u kognitivnom, psihološkom i fizičkom funkcionisanju. Razumevanje uzročno-posledičnih veza između deteriorirajućih mentalnih i fizičkih procesa, skopčanih sa starenjem, koji potencijalno mogu voditi ka gubljenju rezervnih kapaciteta odnosno nastanku fragilnosti, je od kritičnog značaja, pošto može pomoći u unapređenju preventivnih i terapeutskih strategija. Glavni cilj ove disertacije bio je da istraži međusobnu povezanost kognitivnog, emocionalnog, fizičkog funkcionisanja i navika u ishrani kod osoba starijeg životnog doba kao i povezanost ovih kategorija sa fizičkom aktivnošću i na taj način, bliže utvrdi karakteristike fragilnosti-staračke nemoći. Metode: Korelaciona, transverzalna studija u kojoj je učestvovalo 140 ispitanika starosne dobi od 65 i više godina, oba pola. Od ukupnog broja ispitanika, formirane su dve grupe prema kriterijumu bavljenja fizičkom aktivnošću. Kod ispitanika je utvrđivan indeks telesne mase (BMI). U istraživanju su korišćeni testovi i skale za ispitivanje kognitivnih funkcija: Montrealska skala kognicije (MoCA), Test „Idine idi (Go no go), Testovi kategorijalne i fonemske fluentnosti. Fizičkomotoričko funkcionisanje ispitano je upotrebom: Dinamometrijske metode stiska šake, testom Brzine hoda, Bergovom skalom balansa (BBS), Vremenskim „ustani i kreni“ test (TUG), Senior fitnes testom (SFT). Funkcija spavanja ispitana je Pitsburškim indeksom kvaliteta sna (PSQI), a prisustvo simptoma depresije Gerijatrijskom skalom depresije (GDS) - kratka forma. U istraživanju su upotrebljeni i: Upitnik za nutritivni skrining „DETERMINE“ kao i upitnici za identifikovanje fragilnosti i onesposobljenosti „FIND“ i Prizma 7. Rezultati: Fizički aktivni ispitanici imaju u proseku nešto niži BMI, i ova razlika je statistički značajna. Interkorelacije kognitivnih dimenzija testa MoCA (egzekutivne funkcije, jezik, vizuoprostorne veštine, pamćenje, pažnja, koncentracija, radna memorija i orijentacija) su pozitivne, umerene do visoke, i najveći broj korelacija je statistički značajan. Dakle, viši skorovi na jednoj dimenziji znače više skorove na preostalim dimenzijama. Podgrupa osoba koje se rekreativno bavi fizičkom aktivnošću pokazuje, statistički značajno bolje rezultate na Montrealskoj skali kognicije, na testu „Idi-ne-idi“, kao i na Testovima kategorijalne i fonemske fluentnosti. Ispitanici koji su fizički aktivni postižu značajno niže skorove od ispitanika koji nisu fizički aktivni na Gerijatrijskoj skali depresije odnosno, simptomi depresije su više izraženi kod fizički neaktivnih ispitanika. Na Pitsburškom indeksu kvaliteta sna, grupa fizički aktivnih ima statistički značajno niže skorove od grupe fizički neaktivnih, što znači da sveukupno ima bolji kvalitet sna. U pogledu fizičko – motoričkih testova, fizički aktivni ispitanici imaju bolje postignuće (izvršavaju više zadatih radnji za određeno vreme, odnosno potrebno im je manje vremena za zadatu radnju) na svim motoričkim testovima i razlika u odnosu na postignuće fizički neaktivnih je statistički značajna i prema parametrijskoj i neparametrijskoj analizi. Od dinamometrijskih parametara stiska šake, maksimalna sila stiska šake (Fmax) obe šake je povezana sa brzinom hoda – ispitanici kojima je trebalo manje vremena da pređu zadatu distancu demonstrirali su veću maksimalnu mišićnu silu na obe šake. Određene kognitivne kategorije, povezane su sa većom mišićnom snagom stiska šake. Postoje korelacije između kognitivnih funkcija i simptoma depresije, a sa depresivnošću najsnažnije je povezan skor na MoCA. Ispitanici koji imaju bolji motorički status (kraće vreme, više ponavljanja, itd) imaju i niže skorove na upitniku o kvalitetu sna, koji ukazuju na bolji san. Ispitanici koji imaju više skorove na skali depresivnosti imaju nešto lošiji motorički status. Utvrđene su korelacije između FIND i Prizma 7 skorova i: maksimalnog stiska šake leve i desne ruke; TUG, brzine hoda, SFT-a i BBS skorova. Takođe, utvrđeno je postojanje korelacija FIND i Prizma 7 skorova sa skorovima Upitnika za procenu nutritivnog rizika („DETERMINE“), kognitivne procene (MoCA) kvaliteta sna (PSQI) i simptoma depresije (GDS). Zaključak: Postoji povezanost kognitivnog, emocionalnog i fizičkog funkcionisanja kao i navika u ishrani kod osoba starijeg životnog doba. U skladu sa tim potvrđujemo da određene fizičke – motoričke performanse kao što su brzina hoda, dinamometrijsko ispitivanje snage stiska šake, mogu biti korisna sredstva u gerijatrijskoj praksi u praćenju ne samo fizičkog, već i stanja kognitivne funkcije i njihovog opadanja. S obzirom na povezanost kognitivnih, emocionalnih, fizičko motoričkih karakteristika, kao i funkcije spavanja, staračku nemoć odnosno fragilnost, možemo definisati kao stanje koje povezuje sve navedene karakteristike. Rezultati ove studije, na indirektan način ukazuju na potrebu da u koncept definisanja fragilnosti budu uključene kategorije koje se odnose na kognitivno i emocionalno funkcionisanje, način ishrane i funkciju spavanja.

Opis (eng)

Introduction: Aging is a universal phenomenon and as such, arouses general social interest. From the aspect of neuroscience, aging is a subject of interest, due to neurodegenerative changes that can lead to changes in cognitive, psychological and physical functioning. Understanding the cause-and-effect relationships between deteriorating mental and physical processes associated with aging, which can potentially lead to loss of reserve capacity or fragility, is critical, as it can help improve preventive and therapeutic strategies. The main goal of this dissertation was to investigate the interrelation of cognitive, emotional, physical functioning and nutritional habits in the elderly as well as the connection of these categories with physical activity and thus, to more closely determine the characteristics of senile frailty. Methods: Correlation, transversal study that included 140 subjects aged 65 and over, of both sexes. Out of the total number of subject, two groups were formed according to the criterion of engaging in physical activity. Body mass index (BMI) was calculated after measuring height and weight of subjects. The following tests and scales for assessment of cognitive functions were used: Montreal Cognition Scale (MoCA), Go-go test, Categorical and phonemic fluency tests. Physical-motor functioning was assessed using: Dynamometric methods of hand grip, Gait Speed test, Berg balance scale (BBS), Timed up and go test (TUG), Senior fitness test (SFT Questionnaires were also used in the research: Questionnaire for nutritional screening "DETERMINE" as well as questionnaires for identifying fragility and disability "FIND" and Prisma 7. Results: Physically active subjects have on average a slightly lower BMI, and this difference is statistically significant. The intercorrelations of the cognitive dimensions of the MoCA test (executive functions, language, visuospatial skills, memory, attention, concentration, working memory, and orientation) are positive, moderate to high, and most correlations are statistically significant. Thus, higher scores on one dimension mean higher scores on the remaining dimensions. A subgroup of persons engaged in recreational physical activity shows statistically significantly better results on the MoCA, on the "Go-not-go" test, as well as on the Categorical and Phonemic Fluency Tests. Subjects who are physically active achieve significantly lower scores than subjects who are not physically active on the GDS, ie, symptoms of depression are more pronounced in physically inactive subjects., The group of physically active has statistically significantly lower scores on the PSQI, than the group of physically inactive, which means that overall it has better sleep quality. In terms of physicalmotor tests, physically active subjects have better performance (perform more assigned actions for a certain time, ie they need less time for a given action) on all motor tests, and the difference in relation to the achievement of physically inactive is statistically significant according to parametric and nonparametric analysis. The dynamometric parameters of hand grip, indicate that the maximum hand grip force (Fmax) of both hands was related to walking speed - subjects who took less time to cover a given distance demonstrated greater maximum muscle force on both hands. Certain cognitive categories, are associated with greater hand grip strength. There are correlations between cognitive functions and symptoms of depression, and accordingly, the score on the MoCA is most strongly connected with depression. Subjects who have better motor status (shorter time, more repetitions, etc.) also have lower scores on the sleep quality questionnaire, which indicate better sleep. Subjects who have higher scores on the scale of depression have a slightly worse motor status. Correlations were found between FIND and Prisma 7 scores and: maximum hand grip of the left and right hand; TUG, walking speeds, SFT and BBS scores. Also, the existence of correlations between FIND and Prisma 7 scores and scores of the Nutrition Risk Assessment Questionnaire ("DETERMINE"), Cognitive Assessment (MoCA) of Sleep Quality (PSQI) and Depression Symptoms (GDS) was found. Conclusion: There is a connection between cognitive, emotional and physical functioning as well as eating habits in the elderly. Accordingly, we confirm that certain physical - motor performances, such as walking speed, dynamometric examination of hand grip strength, can be useful tools in geriatric practice in monitoring not only physical, but also the state of cognitive function and their decline. Given the connection between cognitive, emotional, physical and motor characteristics, as well as sleep functions, we can define senile frailty, as a condition that connects all these characteristics. The results of this study indirectly indicate the need to include in the concept of defining frailty, categories related to cognitive and emotional functioning, nutrition and sleep function.

Jezik

srpski

Datum

2021

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC-ND 2.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno - Bez prerada 2.0 Austria License.

CC BY-NC-ND 2.0 AT

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.0/at/