Naslov (srp)

Vreme kao ciljni domen u srpskom i engleskom jeziku

Autor

Manojlović, Nina, 1986-, 33441127

Doprinosi

Mišković Luković, Mirjana, 1964-, 12954215
Kovačević, Miloš, 1953-, 13110375
Rasulić, Katarina, 1969-, 12790119
Đurović, Tatjana, 1965-, 12454503

Opis (eng)

In this dissertation metaphorical mappings of the target domain TIME are analyzed, within Serbian and English language, as well as chaining of meaning of the source domains and their mutual dependency in conceptualization of temporal concepts. Theoretical framework of the research is cognitive linguistics, and methodological framework is corpus analysis and contrastive analysis. The research examined metaphorical expressions containing lexemes time and vreme, as well as other lexemes from given semantic fields (second, moment, day, month, year, seasons, holidays, etc., and minut, dan, mesec, godina, decenija, vek, etc., that is to say, any lexeme that is metonymically connected to time). The first chapter describes the subject, hypotheses and goals of the dissertation, and provides the description of the corpus. The second chapter lists the basic postulates of the chosen theoretical approach, as well as all the reasons for selecting precisely the cognitivelinguistic approach. In addition, this chapter presents the current research dealing with the target domain TIME, and the problem of complexity of the selected target domain, as well as the proposal for the solution of the systematization of the source domains that are involved in its concretization. The next six chapters represent the central part of the dissertation – analysis of examples excerpted from the corpus of Serbian and English language. Source domains are organized as a sequence that follows the chaining of meanings, i.e. branching and creating new meanings. Orientational metaphors were examined first – the vertical and horizontal organization of time, and the domains of CONTAINMENT and MOVEMENT arising from the orientational metaphorization. Next two chapters deal with nonspatial metaphorization of time – TIME IS AGENT and TIME IS A RESOURCE. Finally, Chapter 9 summarizes the results and conclusions of the research, based on the theoretical considerations of the cognitive-linguistic approach. It has been established that there is a strong connection between semantics (meaning of the entire set arising during metaphorical interpretations), lexicon (lexemes used in two languages), and the way in which the conceptual metaphor is built. The way of interpreting metaphors provides insight into how speakers of two languages perceive reality when it comes to the concept of TIME, and what mechanisms they employ. The results show that time is primarily conceptualized via spatial domains, in bot Serbian and English language, and that those domains are interconnected and emerge from one another. For the basis of metaphorical mapping of the examined domain we have taken orientation metaphors and we have shown how other meanings are elaborated, but also indicated that numerous overlapping between source domains can occur (e.g. MOVEMENT and CONTAINMENT, CONTAINMENT and LANDSCAPE, etc.), which further confirms the complexity of the abstract domain TIME. Apart from that, the analysis shows that there is a high degree of similarity between Serbian and English language when it comes to: a) source domains participating in the conceptualization of time, b) subordinate metaphors with respect to higherorder metaphors and c) linguistic means via which found mappings are realized. The analysis points to high productivity of mappings between the domain TIME and domains AGENT and RESOURCE, where Serbian and English language also exhibit almost identical patterns of conceptualization. In both analyzed languages time and time intervals are assigned human properties, ranging from general ones (productive half year, fierce future, kind evening, etc./dvoličan život, hrabra prošlost, neproduktivno vreme, etc.), then concretizations of conceptual metaphors most frequently listed in literature (TIME IS A DESTROYER, TIME IS A HEALER, etc.), to those pertaining to the very physiological aspect of a living being (to give birth, die, bleed, etc.). On the other hand, elaboration of the target domain RESOURCE in Serbian and English language provides basis for lower-order metaphors which are parallel in both examined languages (TIME IS A (VALUABLE) COMMODITY, TIME IS A PRODUCT, TIME IS A BUILDING, TIME IS A NATURAL PHENOMENON, etc.) This dissertation provides systematization of metaphorical mapping of the target domain TIME, which, as one of the most abstract and most present aspect of human experience, and about which it is impossible to talk (hence think) non-metaphorically, creates a complex network of metaphoric chaining, within which overlapping of source domains is frequent. The research confirms the validity of theoretical and methodological approach of cognitive linguistics in examining and explaining the perception of abstract domains of human experience. In order to draw conclusive conclusions concerning the universality of metaphorization of time, further contrastive research needs to be conducted, within different unrelated languages, using the method of corpus analysis.

Opis (srp)

Predmet ove disertacije jeste ispitivanje metaforičkih konkretizacija ciljnog domena VREME u srpskom i engleskom jeziku, te ulančavanja značenja i povezanosti izvornih domena i njihove međusobne uslovljenosti pri konceptualizaciji vremenskih pojmova. Teorijski okvir istraživanja jeste kognitivna lingvistika, dok je metodološki okvir istraživanja analiza korpusa i kontrastivna analiza. Predmet analize jesu metaforički izrazi koji sadrže lekseme vreme, odnosno time, kao i druge lekseme iz datih semantičkih polja (minut, dan, mesec, godina, nazivi praznika i godišnjih doba, decenija, vek i sl., odnosno second, moment, day, month, year, seasons i druge lekseme koje stoje u metonimijskoj vezi sa vremenom). U prvom poglavlju opisani su predmet, hipoteze i ciljevi disertacije, i dat je opis korpusa. U drugom poglavlju navedene su osnovne postavke odabranog teorijskog pristupa, kao i razlozi za odabir upravo kognitivnolingvističkog pristupa. Osim toga, detaljno su predstavljena dosadašnja istraživanja koja su za predmet imala ciljni domen VREME, postavljen je problem kompleksnosti izabranog ciljnog domena, kao i predlog rešenja sistematizacije izvornih domena koji učestvuju u njegovoj konkretizaciji. Narednih šest poglavlja predstavljaju centralni deo disertacije – analizu primera ekscerpiranih iz korpusa srpskog i engleskog jezika. Izvorni domeni organizovani su kao sled koji prati ulančavanje značenja, odnosno grananje i stvaranje novih značenja. Najpre su ispitane orijentacione metafore – vertikalna i horizontalna organizacija vremena, te domeni SADRŽAVANjA i KRETANjA koji proizilaze iz orijentacionih. Slede poglavlja koja se bave konceptualizacijom vremena koja ne spadaju u razradu prostornih odnosa – VREME JE AGENS i VREME JE RESURS. Na kraju, u devetom poglavlju predstavljeni su sumirani rezultati i zaključci istraživanja, a na osnovu teorijskih postavki kognitivnolingvističkog pristupa. Utvrđeno je postojanje jake veze između semantike (značenja celog skupa koje se ostvaruje pri interpretaciji metaforičkog izraza), leksike (leksema koje se u dvama jezicima upotrebljavaju) i načina na koji se konceptualna metafora gradi. Način interpretiranja metafora pruža uvid u to kako govornici dvaju jezika percipiraju stvarnost kada je u pitanju VREME, kao i koje mehanizme koriste. Rezultati istraživanja pokazuju da se VREME u oba ispitivana jezika primarno konceptualizuje uz pomoć prostornih izvornih domena, te da su ti domeni povezani značenjski i da proizilaze jedan iz drugog. Za osnovu metaforičkog preslikavanja ispitivanog ciljnog domena uzeli smo orijentacione metafore i pokazali kako dolazi do razvijanja drugih značenja, ali i ukazali na brojna preklapanja izvornih domena (npr. KRETANjE i SADRŽAVANjE, SADRŽAVANjE i PEJZAŽ i dr.), što dalje potvrđuje kompleksnost apstraktnog domena VREME. Osim toga, analiza ukazuje na visok stepen sličnosti pri konceptualizaciji vremena u srpskom i engleskom jeziku, i to kada su u pitanju: a) izvorni domeni koji učestvuju u konceptualizaciji vremena; b) metafore nižeg reda u odnosu na ispitivane nadređene pojmovne metafore i v) jezička sredstva kojima se uočena mapiranja ostvaruju. Analiza dodatno ukazuje i na visoku produktivnost mapiranja između domena VREME i doména AGENS i RESURS, kada srpski i engleski jezik takođe pokazuju gotovo iste šablone konceptualizacije. U oba ispitivana jezika vremenu i vremenskim intervalima pripisuju se osobine ljudskog bića, počevši od onih opštih (dvoličan život, hrabra prošlost, neproduktivno vreme i sl./productive half year, fierce future, kind evening i dr.), preko konkretizacija pojmovnih metafora najčešće navođenih u ranijim istraživanjima (VREME JE UNIŠTITELj, VREME JE IZLEČITELj i sl.) do onih koje se odnose upravo na fiziološki aspekt živog bića (da rađa, umire, krvari i sl.). S druge strane, elaboracija izvornog domena RESURS u srpskom i engleskom jeziku osnov je za metafore nižeg reda, koje su iste u dva posmatrana jezika (VREME JE (VREDNA) ROBA, VREME JE PROIZVOD, VREME JE GRAĐEVINA, VREME JE PRIRODNA POJAVA i dr.). Uopšteno govoreći, u disertaciji je izvršena sistematizacija metaforičkog mapiranja ciljnog domena VREME koji, kao jedan od najapstraktnijih i najprisutnijih domena čovekovog iskustva, a o kojem nije moguće govoriti (samim tim ni misliti) nemetaforički, tvori kompleksnu mrežu metaforičkog ulančavanja. U okviru ove mreže ulančavanja neretko dolazi do preklapanja izvornih domena. Sprovedeno istraživanje potvrđuje validnost teorijsko-metodološkog pristupa kognitivne lingvistike u ispitivanju i objašnjavanju poimanja apstraktnih pojmova čovekovog iskustva. U cilju dobijanja nedvosmislenih zaključaka o univerzalnosti poimanja vremena, potrebno je sprovesti kontrastivna istraživanja u okviru više nesrodnih jezika, i to metodom korpusne analize.

Jezik

srpski

Datum

2020

Licenca

Ovo delo je licencirano pod uslovima licence
Creative Commons CC BY-NC-ND 2.0 AT - Creative Commons Autorstvo - Nekomercijalno - Bez prerada 2.0 Austria License.

CC BY-NC-ND 2.0 AT

http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.0/at/